Pojęcia matematyczne
„Matematyka jest delikatnym kwiatem, który rośnie nie na każdej glebie i zakwita nie wiadomo kiedy i jak.” /Jaean Faber/
Ucząc matematyki dzieci w wieku przedszkolnym, należy pamiętać o trzech ważnych elementach:
- Początkowo dzieci myślą na poziomie czynnościowym i konkretno-obrazowym, które pod koniec edukacji przedszkolnej zmienia się w myślenie wyobrażeniowe,
- Uczenie matematyki jest procesem, więc należy ćwiczyć na różnorodnym materiale (najpierw konkretnym, potem abstrakcyjnym).
- Dzieci najefektywniej uczą się w zabawie poprzez działanie.
Należy, organizować zajęcia tak, aby dziecko przyswajało elementy matematyki w sposób bezstresowy i najbardziej naturalny.
Wg prof. Edyty Gruszczyk – Kolczyńskiej „W edukacji matematycznej przedszkolaków najważniejsze są osobiste doświadczenia dziecka. Dzięki nim dziecko tworzy pojęcia matematyczne oraz umiejętności. Doświadczenia te przyczyniają się do rozwoju myślenia i hartowania dziecięcej matematyki. Zajęcia dla dzieci powinny być wypełnione zabawami, ciekawymi zadaniami i grami.
Program edukacji matematycznej wg E. Gruszczyk- Kolczyńskiej obejmuje następujące kręgi tematyczne, które powinny być organizowane w podanej kolejności:
- Orientacja przestrzenna – dobre orientowanie się w przestrzeni i swobodne rozmawianie o tym, co wokół się znajduje.
- Rytmy – rozwijanie umiejętności skupienia uwagi na prawidłowościach i korzystania z nich w różnych sytuacjach.
- Umiejętność liczenia, dodawania, odejmowania – liczenie konkretnych przedmiotów, przez liczenie na palcach aż do rachowania w pamięci.
- Wspomaganie rozwoju operacyjnego rozumowania – celem jest dobre przygotowanie dziecka do zrozumienia pojęcia liczby naturalnej.
- Umiejętność mierzenia długości – można wykorzystać w życiu codziennym.
- Klasyfikacja – rozwój czynności umysłowych potrzebnych do tworzenia pojęć, zbiorów i ich elementów.
- Układanie i rozwiązywanie zadań arytmetycznych – doskonalenie umiejętności rachunkowych.
- Zapoznanie dzieci z wagą i sensem ważenia – kształcenie czynności umysłowych potrzebnych do wykorzystania w codziennym życiu.
- Mierzenie płynów – ćwiczenia pomagające dzieciom zrozumieć, np. że po przelaniu wody tej samej ilości do różnych naczyń jest tyle samo, chociaż wydaje się jej więcej lub mniej.
- Intuicje geometryczne – kształtowanie pojęć geometrycznych w umyśle dziecka.
- Konstruowanie gier przez dzieci – kształtuje odporność emocjonalną i rozwija zdolności do wysiłku umysłowego i ćwiczenia umiejętności rachunkowych.
- Zapisywanie czynności matematycznych – zgodnie z możliwościami dzieci.
Zajęcia z edukacji matematycznej powinno się prowadzić co najmniej 3 razy w tygodniu, dla uzyskania dobrych efektów.
Czas trwania zależy od dzieci, tzn. pracujemy z nimi tak długo, jak długo utrzymuje się ich zainteresowanie.
Pomoce przydatne w zajęciach matematycznych: miś, liczmany, liczydełka, kartoniki z cyframi i znakami arytmetycznymi, domino, figury geometryczne, karty logiczne, kostka i obrazki. Inne pomoce to m.in. klocki, ziarna fasoli, kasztany, kolorowe guziki, klamerki do bielizny, miarka krawiecka, itp.
Matematyka jest kluczem do sukcesów w wielu dziedzinach życia, jej znajomość w przyszłości stwarza możliwość szerszego dostępu do rynku pracy, a co za tym idzie zapewnienie właściwego statusu społecznego. W nauczaniu matematyki ważna jest odporność emocjonalna i dojrzałość psychiczna. Proces ten należy kształtować już właśnie w okresie przedszkolnym.
Wspomaganie rozwoju intelektualnego dziecka wraz z edukacją matematyczną jest jednym z obszarów, który należy według Podstawy Programowej Wychowania Przedszkolnego wdrażać by osiągnąć cele wychowania przedszkolnego. Powinno ono polegać głównie na umożliwieniu dziecku osiągnięcia odpowiednich kompetencji intelektualnych, przygotowujących do systematycznego przyswajania wiedzy.
W edukacji matematycznej najważniejsze są osobiste doświadczenia dziecka. Stanowią one budulec, z którego dziecko tworzy pojęcia i umiejętności. Jeżeli doświadczenia są odpowiednio dobrane, przyczyniają się do rozwoju myślenia i hartowania dziecięcej edukacji matematycznej W trakcie ich wykonywania dziecko powinno mówić, nazywać przedmioty oraz wykonywać czynności, które sprzyjają koncentracji uwagi i pomogą dostrzec to, co ważne.
Dziecko kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej powinno:
- Liczyć obiekty i rozróżniać błędne liczenie od poprawnego.
- Wyznaczać wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach lub na innych zbiorach zastępczych.
- Ustalać równoliczność dwóch zbiorów, a także posługiwać się liczebnikami porządkowymi.
- Rozróżniać stronę lewą i prawą, określać kierunki i ustalać położenie obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu do innych obiektów.
- Wiedzieć, na czym polega pomiar długości, i znać proste sposoby mierzenia: krokami, stopa za stopą.
- Stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.
Warto zająć się dziecięcą edukacją matematyczną, aby przedszkolak nie zraził się do tego przedmiotu i uczynić ją przyjazną dla dziecięcego umysłu. Nauczyciel chcąc wprowadzić dziecko w „świat matematyki” powinien organizować zajęcia wypełnione zabawami, ciekawymi zadaniami i grami.
Wielką rolę w życiu dziecka odgrywa zabawa, która może się zmienić w „fantastyczną przygodę” zwaną matematyką. Przygoda ta jest ściśle związana z inspirowaniem aktywności dziecka w ciągu całego dnia jego pobytu w przedszkolu. Organizowane zabawy: wiersze, piosenki, wyliczanki, zabawy paluszkowe, masażyki i zagadki kształtujące pojęcia matematyczne urozmaicają zajęcia przedszkolne, a także mobilizują do wysiłku umysłowego związanego ze zdobywaniem wiedzy matematycznej i do samodzielnego jej odkrywania.
Nauczyciel wykorzystując podczas pracy z dziećmi różne metody aktywizujące, które kształtują pojęcia matematyczne sprawia, że zajęcia są bardziej ciekawe i atrakcyjne. Wprowadzają one bowiem element zabawy oraz odnoszą się do różnych aktywność dzieci: pobudzają zmysły, rozwijają mowę i wyobraźnię, pomagają poznawać i oswajać świat.
Opracowały: Anna Kochanek, Iwona Kopczyńska-Tkaczyk