Przedszkole nr 4 w Skierniewicach

„Musimy nauczyć się dbać o środowisko w którym mamy żyć. Chodzi o to, czy nauczymy się tego na czas." David Gates

O ekologii słyszy się coraz częściej. O tym, iż należy dbać o środowisko przyrodnicze nie trzeba nikogo specjalnie przekonywać. Jednak życie pokazuje, że choć większość z nas deklaruje potrzebę ochrony przyrody to tylko na deklaracjach poprzestaje. Wystarczy obejrzeć trawniki lub pójść na spacer do lasu, by przekonać się jak dużo jest do zrobienia w dziedzinie podnoszenia świadomości ekologicznej.

Przyroda ze względu na swoje bogactwo, różnorodność, zmienność jest niezmiernie interesującym obiektem poznania dla dzieci. Stanowi dla nich bogate źródło wrażeń, przeżyć i aktywnego działania. Dlatego też o ochronie środowiska można rozmawiać już z małymi dziećmi, przekazując im wiedzę na ten temat, rozwijać wrażliwość i chęć działania na rzecz ochrony przyrody a także kształtować umiejętności praktyczne z nią związane.

Rola nauczyciela w realizacji treści z zakresu edukacji ekologicznej jest bardzo szczególna i odpowiedzialna, ponieważ poprzez kształtowanie odpowiedzialnych postaw uczy on dzieci jak chronić przyrodę i ludzkie życie. Dobre przygotowanie merytoryczne to podstawowy warunek podejmowania jakichkolwiek działań mających na celu kształtowanie właściwej postawy dziecka wobec świata przyrody. Ustrzeże to nauczyciela przed popełnianiem błędów i posługiwaniem się pojęciami, których nie zna i nie rozumie.

Teoretyczną wiedzę dotyczącą świata przyrody nauczyciel powinien wykorzystać i postępować zgodnie z jej prawami w życiu codziennym. Dzieci są bardzo dobrymi obserwatorami i bardzo często powielają zachowanie dorosłych. Dlatego tak ważny jest osobisty przykład nauczyciela, jego zaangażowanie, pomysłowość w kształtowaniu postaw i pojęć z zakresu poznawania przyrody. Jeśli dzieci zauważą z jakim oddaniem nauczycielka dba o rośliny, zwierzęta, wygląd i wyposażenie kącika przyrody, ogrodu przedszkolnego, to po pewnym czasie stosunek dzieci do przyrody będzie taki sam jak ich „pani”.

Nauczyciel powinien pamiętać, iż dzieci uczą się najlepiej:

• kiedy mogą samodzielnie odkrywać pojęcia, zależności, zjawiska;
• kiedy mogą „głośno myśleć”, czyli rozmawiać, porządkować swoje pomysły w dyskusji i podawaniu argumentów;
• kiedy mogą pracować z humorem, przyjemnością i zgodnie z własnymi zainteresowaniami;
• kiedy mogą zadawać pytania, stawiać hipotezy, przewidywać i odkrywać;
• kiedy mogą wyrażać swoje idee i uczucia niewerbalnie, poprzez taniec, dramę, muzykę oraz twórczość plastyczną i teatralną;
• kiedy szanuje się ich indywidualność, życiowe doświadczenia oraz wartość i poglądy wyniesione ze środowiska rodzinnego i lokalnego;
• kiedy mogą uczyć się poza budynkiem, w najbliższej okolicy, podczas spacerów i wycieczek;
• kiedy mogą spotykać i uczyć się od ludzi z bliższego i dalszego otoczenia;
• kiedy mogą uczyć się przez naturalny dla nich kontakt.

Nauczyciel - wychowawca to mistrz - przyjaciel dzieci, który mniej naucza a więcej dzieli się swoimi odczuciami. Jest uważny, skierowany na wychowanków, skupia ich uwagę, patrzy, doświadcza z nimi, a dopiero na końcu mówi, raczej prowadzi i pociąga niż popycha.

Do zadań nauczyciela powinno, więc należeć:

• projektowanie sytuacji edukacyjnych rozbudzających wewnętrzną motywację dziecka do twórczej aktywności, zaspokajających jego potrzeby, uczących odpowiedzialności za podjęte decyzje,
• włączanie rodziców w rytm życia grupy, przez zaproszenie ich do wspólnych zajęć, zabaw z dziećmi,
• doskonalenie warsztatu pracy przez uczestniczenie w kursach nowości pedagogicznych,
• włączenie pracowników technicznych przedszkola do realizacji programu ekologicznego przez zainteresowanie ich tym zagadnieniem,
• kształtowanie współodpowiedzialności dzieci za stan „kącika przyrody”, ogrodu,
• angażowanie dzieci do prac na rzecz ochrony środowiska, w najbliższej okolicy lub choćby w ogrodzie przedszkolnym.

Nauczyciel realizujący program ekologiczny to człowiek o wysokiej kulturze osobistej, pozytywnym nastawieniu do środowiska, aktywnie uczestniczący w pracach na rzecz jego ochrony, własną postawą potwierdzający słuszność swego działania.

Każdy nauczyciel, który pragnie dobrze zapoznać dzieci przedszkolne z ekologią powinien przestrzegać pewnych zasad, np.:

• zasada odwróconych ról edukacyjnych – nauczyciel w miarę możliwości powinien zapewnić takie sytuacje i zlecać takie zadania, aby dzieci wyjaśniały, informowały i pouczały innych,
• zasada przeżywania piękna różnorodności przyrody – kształtowanie pozytywnych odczuć (radość, zachwyt) u dziecka w stosunku do środowiska naturalnego,
• zasada bezpośredniego kontaktu z obiektem – zapewnienie dziecku przez nauczyciela warunków wszechstronnego przeżywania, działania i poznania,
• zasada etapowości – polegająca na kształtowaniu postawy z zachowaniem określonej proporcji elementów tj. emocji, działania i wiedzy w określonym wieku rozwoju,
• zasada tematycznych cykli zajęć – jest to łączenie wszystkich dziedzin wychowania,
• zasada bioregionalizmu – polegająca na uczeniu dzieci, że są elementami przyrody i mają na nią wpływ.

O skuteczności pracy pedagogicznej nauczycieli w edukacji ekologicznej dzieci przedszkolnych w dużej mierze decydują formy organizacyjne. Stosowanie w pracy nauczyciela różnorodnych form edukacji ekologicznej pozwala wykształcić u dziecka właściwy stosunek do świata przyrody.

Udział dzieci w akcjach związanych z ochroną i kształtowaniem naturalnego środowiska jest jedną z form edukacji ekologicznej w przedszkolu. Nauczyciel powinien zachęcać do udziału w takich akcjach dzieci i ich rodziców poprzez:

• rozprowadzanie wśród rodziców i swych najbliższych afiszy, plakatów, ulotek, kart o tematyce ekologicznej,
• prowadzenie „kącika” ekologicznego dla rodziców,
• uczestniczenie lub zorganizowanie uroczystości propagujących cele, treści i zasady ekologiczne,
• prowadzenie w przedszkolu biblioteczki przyrodniczej dla siebie i dla rodziców,
• organizowanie zajęć otwartych dla rodziców, na których realizuje się treści ekologiczne,
• prowadzenie rozmów z wybranymi osobami na temat zasad ochrony środowiska.

Jako motto do pracy każdego nauczyciela odnoszące się do edukacji ekologicznej proponujemy przysłowie:

"Powiedz mi – a zapomnę,
Pokaż – zapamiętam,
Pozwól mi działać – a zrozumiem",

a żeby były efekty naszego kształcenia ekologicznego, dobrze byłoby zapamiętać chińskie przysłowie:

"Jeśli myślisz rok naprzód – sadź ryż,
Jeśli myślisz dziesięć lat naprzód – sadź drzewo,
Jeśli myślisz sto lat naprzód – ucz ludzi".

Podsumowując należy stwierdzić, że w procesie budzenia świadomości ekologicznej istotną rolę odgrywa nauczyciel. To właśnie on uczy dzieci żyć w zgodzie z przyrodą, racjonalnie korzystać z jej dóbr, chronić przed dewastacją i zanieczyszczeniami. Zainteresowania nauczyciela i jego stosunek do przyrody udzielają się dzieciom.

Nauczyciel powinien stale pogłębiać własny stan wiedzy przyrodniczej, dostrzegać uroki przyrody. Powinien uwrażliwić dzieci na piękno przyrody oraz na negatywną i niszczycielską działalność człowieka. Wszyscy powinniśmy pamiętać, że świat, w którym żyjemy zasługuje na lepsze traktowanie i to przekazywać w swojej pracy dzieciom i ich rodzicom.

Opracowały: Marzena Kaczorowska, Aneta Maszewska – Szymczak