Przedszkole nr 4 w Skierniewicach

Jeszcze niedawno w każdej większej szkole i przedszkolu dbałość o zdrowie dzieci i uczniów powierzano zatrudnionym na etatach pracownikom służby zdrowia: lekarzom i pielęgniarkom. Oszczędności w dziedzinie oświaty sprawiły, że specjalistyczna opieka zdrowotna jest realizowana tylko w nielicznych placówkach oświatowych. Dlatego zwiększyły się zadania nauczycielek przedszkola w zakresie wychowania zdrowotnego dzieci.

Już Grzegorz Piramowicz mówił, że (...) nie ma rozumieć nauczyciel, że na to tylko jest wezwany, aby nauczać czytać i pisać i jako tako zbywać czas szkolny. Cel jego jest bardziej szlachetny, przykładać się do szczęśliwości ludu przez dobre wychowanie co do zdrowia”.

Nauczyciele przedszkola mają szczególne możliwości rozwijania postaw zdrowotnych dzieci. Mogą urzeczywistniać treści edukacji zdrowotnej. Ważnymi czynnikami środowiska przedszkolnego, mającymi wpływ na rozwój zdrowotnych zachowań dzieci są: racjonalne wychowanie fizyczne, wietrzenie pomieszczeń, rozwijanie nawyków higienicznych, zwracanie uwagi na sposób odżywiania się, a także wdrażanie do współżycia w grupie i budowanie pozytywnej wizji przedszkola. Są to czynniki możliwe do wykonania przez każdego nauczyciela, dla którego ważne jest zdrowie wychowanków. W szóstym roku życia można wiele dobrego uczynić dla zdrowia przyszłego ucznia.

Umysł małego dziecka jest bardzo chłonny i otwarty na nowe wiadomości i doświadczenie. Wykorzystując naturalne tendencje: „głód” ruchu, wrażeń, skłonność do naśladownictwa i współzawodniczenia, można rozwinąć pewne zachowania, które zaowocują w przyszłości zdrowym i higienicznym trybem życia.

Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska i Gustawa Grabowska uważają, że wychowanie zdrowotne i kształtowanie sprawności ruchowej nauczyciel powinien realizować w trzech wymiarach, a mianowicie w zakresie rozwijania świadomości, wiedzy, umiejętności i nawyków sześciolatków poprzez:

• uświadomienie dzieciom niebezpieczeństw zagrażających życiu i przekonanie ich o konieczności poszanowania życia ludzi, zwierząt i roślin,
• kształtowanie u dzieci intuicyjnego rozumienia zdrowia i zagrożeń jakimi są choroby (na przykład choroby brudnych rąk, niemytych owoców, alergie, choroby zakaźne typu grypa). Uświadomienie dzieciom, że można zmniejszyć zagrożenie chorobą poprzez: zdrowy tryb życia, szczepienia ochronne, właściwe odżywianie,
• kształtowanie przekonania o konieczności przestrzegania higieny i prawidłowego odżywiania,
• kształtowanie umiejętności rozumnego zachowania się w sytuacji choroby: leczenie, w domu i w szpitalu, korzystanie z pomocy lekarza, obchodzenie się z lekarstwami,
• dbałość o sprawność ruchową i koordynację ruchową poprzez systematyczne organizowanie gimnastyki połączonej z zabawami ruchowymi,
• dbałość o sprawność ruchową dzieci i koordynację ruchową poprzez organizowanie zabaw ruchowych, rytmiki, tańców, pływania i zawodów sportowych, podczas których dzieci mogą wykazać się swoimi osiągnięciami
• kształtowanie przekonania dzieci co do tego, że warunkiem zdrowia jest aktywność ruchowa, gimnastyka poranna, zabawy i sporty na świeżym powietrzu, spacery, marsze, biegi i wycieczki,
• uświadomienie dzieciom sytuacji, w jakiej znajdują się dzieci niepełnosprawne i wyjaśnienie, dlaczego niektórzy ludzi muszą nosić aparaty słuchowe o ortodontyczne, okulary, obuwie ortopedyczne. Zasugerowanie im, jak można pomóc osobom niepełnosprawnym,
• współpracy z rodzicami odnośnie wychowania zdrowotnego ich dzieci,
• podejmowanie działań interwencyjnych, gdy zdrowie dziecka jest zagrożone.

E. Gruszczyk- Kolczyńska, E. Zielińska i G. Grabowska sądzą, że jeżeli nauczycielka zrealizuje wszystkie te hasła składające się na ten zakres wychowania, na pewno przyczyni się do tego, że dzieci będą lepiej rozumiały:

• jak kruche jest życie i w jaki sposób należy je chronić przed zagrożeniem;
• czym jest zdrowie, jak groźne są choroby i w jaki sposób można się przed nimi ustrzec;
• konieczność przestrzegania higieny i chętniej będą o nią dbały;
• w jaki sposób trzeba zachowywać się w sytuacji choroby: nie będą się bały wizyty u lekarza i dentysty, nie będą zażywać lekarstwa bez zezwolenia dorosłych.

Ponadto sprawniejsze ruchowo dzieci będą się charakteryzować lepszą koordynacją ruchową i piękniejszą sylwetką. Na dodatek lepiej będą rozumiały sytuację osób niepełnosprawnych i skuteczniej im pomogą, gdy zajdzie taka potrzeba. Nauczyciel jest kluczową postacią w przedszkolnej i szkolnej edukacji prozdrowotnej. Jest niezastąpiony, gdyż jak pisze M. Demel, twórca teorii pedagogiki zdrowia w Polsce, nauczyciel „trzyma” całe wychowanie. Wielu nauczycieli ma poczucie niedostatku wiedzy medycznej oraz przygotowania do edukacji prozdrowotnej i często z tego powodu jej nie podejmują.

Według B. Woynarowskiej i M. Sokołowskiej nowoczesna edukacja zdrowotna, wyznacza nauczycielowi nową rolę – przewodnika, doradcy ucznia, a nie „wszystkowiedzącego” eksperta. Zgodnie z założeniami zreformowanej szkoły każdy nauczyciel powinien podjąć wysiłki w celu zwiększenia swoich kompetencji do pełnienia nowej roli.

K. Komosińska uważa, że wychowanie zdrowotne dzieci jest o tyle ważne, co stosunek do zdrowia ukształtowany w rodzinie, w przedszkolu, szkole trwa przez lata i decyduje o kulturze zdrowotnej następnych pokoleń. Zatem istotną sprawą wydaje się organizowanie takiego oddziaływania na młode pokolenie, by wykształcić samodzielność i odpowiedzialność w pracy nad wzmocnieniem swojego potencjału zdrowotnego. Potrzebne jest przy tym ścisłe współdziałanie rodziców, wychowanków, nauczycieli i służby zdrowia.

Wiek przedszkolny to czas, w którym kształtują się preferencje smakowe oraz upodobania żywieniowe, które mogą w przyszłości odbić się negatywnie lub pozytywnie na zdrowiu naszych dzieci. Wiadomo przecież, że prawidłowe żywienie decyduje o zdrowiu dziecka i prawidłowym jego rozwoju, a racjonalne odżywianie ma bardzo duży wpływ na aktywność psychiczną, umysłową i ruchową dziecka.

Nawyki żywieniowe należy wpajać dzieciom od najmłodszych lat więc w realizację wprowadzania zdrowego odżywiania dzieci w przedszkolu należy zaangażować całą społeczność przedszkolną: dzieci, rodziców i pracowników.

Warunkiem koniecznym jest zaangażowanie, nabywanie i poszerzanie wiedzy pracowników kuchni, nauczycieli, rodziców i dziadków z zakresu zdrowego żywienia, przekonanie wszystkich o konieczności wprowadzania tych zmian oraz wspólny cel, jakim jest zdrowie dzieci i ich rodzin.

Dieta dzieci musi być zrównoważona odżywczo odpowiednio dla ich wieku, różnorodna i oparta o produkty jak najmniej przetworzone – naturalne i wysokiej jakości. Bardzo ważne jest więc angażowanie nie tylko rodziców ale także dziadków we wszystkie działania związane ze zdrowym żywieniem dzieci oraz promocją tych działań, ponieważ w dzisiejszych czasach, czasach zabieganych i zapracowanych rodziców to dziadkowie mają ogromne znaczenie w życiu dziecka wspomagając w opiece i wychowaniu.

Rosnąca liczba dzieci z alergiami, specjalnymi potrzebami żywieniowymi oraz problem otyłości i nadwagi u dzieci sprawia, że zagadnienia dotyczące racjonalnego odżywiania powinny nastale zagościć w tematyce zajęć i działań przedszkolnych tak abyzaszczepić u dzieci, rodziców i dziadków nawyk interesowania się tym co jedzą, do świadomego eliminowania żywności niezdrowej.

Grupa docelowa: dzieci uczęszczające do przedszkola;

Ważne jest aby działania dotyczące zdrowego żywienia wdrażać przez cały okres pobytu dziecka w przedszkolu a więc przez trzy lata, wtedy jest ogromna szansa by dziecko „zasmakowało” w przedszkolu ciekawych, zdrowych produktów, nauczyło się prawidłowo odżywiać a także aby rodzice i dziadkowie zostali odpowiednio wyedukowani i z zaangażowaniem podchodzili do tematu.

Edukacyjną rolą przedszkola jest przygotowanie dziecka do świadomego dbania o własne zdrowie, a także kształtowania czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. O zdrowiu dziecka i prawidłowym jego rozwoju decyduje wiele czynników, jednakże jednym z najważniejszych jest zdrowe odżywianie, które jest nieodłączne z nabywaniem umiejętności bycia samodzielnym w różnych sytuacjach tj. opanowania techniki prawidłowego jedzenia, posługiwania się bezpiecznego sztućcami, przezwyciężania uprzedzeń do potraw, a także higieną spożywania produktów, poznaniem produktów związanych ze zdrowa żywnością, umiejętności picia płynów, nakładania potraw, samodzielnego wykonywania posiłków. Takie umiejętności należy rozwijać i doskonalić w czasie całego pobytu dziecka w przedszkolu.

Pożywienie jest dla dziecka pierwszym nośnikiem informacji o fizycznych właściwościach otaczającego świata. To w kontakcie z pokarmem przedszkolak zdobywa informacje o smaku, temperaturze, zapachu, kolorze, fakturze, strukturze, ciężarze, ilości i o innych istotnych cechach otoczenia. Ważne jest więc, aby od początku dostarczać dziecku możliwie jak najlepszego ,,materiału” do tych doświadczeń. Pożywienie jest przede wszystkim niezbędne do regulowania ważnych procesów życiowych, które zachodzą nieustannie w każdym organizmie. Dlatego prawidłowe odżywianie należy wysunąć na pierwsze miejsce.

Dziecko, które otrzymuje prawidłowe składniki odżywcze w codziennych racjach pokarmowych jest zdrowe i uzyskuje dobre wskaźniki rozwojowe. Nieprawidłowe żywienie może spowodować niedostateczny rozwój i wzrost organizmu, może być przyczyną wielu chorób, mniejszej sprawności fizycznej ustroju oraz powstawania niektórych chorób lub zaburzeń. Racjonalne odżywianie wywiera wpływ na aktywność psychiczną dziecka, samopoczucie, na stosunek do zabawy i otaczającego świata zewnętrznego. Rozwój organizmu i wzrost odbywają się również dzięki składnikom odżywczym, zawartym w przyjmowanych pokarmach.

Pożywienie nie tylko powinno zawierać odpowiedni skład ilościowy dostosowany do wieku, ale również dostarczać ustrojowi niezbędnych składników budulcowych i energetycznych: białej, węglowodanów, tłuszczy, witamin, soli mineralnych, które potrzebne są organizmowi do budowy nowych oraz odbudowy starych komórek i tkanek. Dziecko podatne jest na wpływy i oddziaływania. Dlatego też łatwiej jest ukształtować u dziecka pewne przyzwyczajenia, które powstają na całe życie. Przyzwyczajenia zdrowego odżywiania i kształtowanie umiejętności samoobsługowych rozwijają się przy różnych nadarzających się okazjach w ciągu całego dnia pobytu dziecka w przedszkolu.

Wszystkie działania pedagogiczne zmierzają w kierunku, aby wyrobić u dziecka umiejętność i przyzwyczajenia do systematycznego dbania o własne zdrowie, utrwalania nawyków kulturalnego zachowywania się przy stole podczas posiłków, nawyków do higienicznego prowadzenia trybu życia, nawyków zjadania określonych pokarmów, uczą dbać o swoje zdrowie – samodzielność dziecka.

Edukacyjna rola przedszkola sprzyja kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych, niezbędnych do rozwijania samodzielności, zamiłowania do czystości, dbania o wygląd estetyczny, porządek, kulturalne zachowywanie się, dbaniem o zdrowie i dostrzegania związków między zdrowiem i chorobą. Pozwoli dzieciom przygotować się do pełnienia roli przedszkolaka oraz ucznia, ale również wykształci nawyki i umiejętności, by stać się świadomym dorosłym człowiekiem dbającym o zdrowie swoje oraz swojej rodziny.

Opracowała: Karolina Marciniak, Pardej Żaneta